Ordu’da kültür sanat hareketleri ve şiirin tarihi eskidir. Başlangıçta Trabzon’un kültür ve edebiyat çevresinden beslenen Ordu, zamanla kendi kimliğini bulur ve bilhassa Cumhuriyetten sonra bu alanda yaptığı önemli atılımlarla çevresinde kıskanılacak bir konuma ulaşır.
Şair olmak için yetenek şarttır. Ancak büyük şair olmak için bu yeterli değildir. Bir edebi çevreye ve çalışmaya ihtiyaç vardır. Yani şairin kendisini geliştirmesi zorunludur. Bu bağlamda, Orduda kültür-sanat hareketlerinin zeminine ve serüvenine kısaca göz atmak faydalı olacaktır kanaatindeyim:
Bir edebi faaliyet, ister istemez, matbuata, basın ve yayın organlarına ve bunlarla mutlak surette bağlantılı olan bir sanat ve edebiyat çevresine gereksinim duyar. Ordu bu bakımdan şanslı iller arasında sayılabilir. Çünkü Orduda matbuat hareketleri ve buna bağlı olarak kültür sanat faaliyetlerinin geçmişi oldukça eskiye dayanır.
Orduda yayımlanan ilk gazete, Ordulu şair Tiflî tarafından el yazması tekniklerle çıkarılan “Şuun’u Dahiliye” (iç haberler) gazetesidir. 1875 yılında şehirde baş gösteren sıtma hastalığı nedeniyle kaza erkânı, şehrin ileri gelenleri ve zenginler Çambaşı Yaylası’na çıkarlardı. Hatta orada bir kaymakamlık binasının yapıldığı rivayet edilir. Şair Tiflî de burada adı geçen gazeteyi çıkarır. Ordu’da ilk matbaa 1910 yılında Ağyazar isimli birisi tarafından kurulur. İlk esaslı matbaa ise, 1919’da kurulmuştur. Ordu’da Cumhuriyetin ilk yıllarında yayınlanan gazeteler ise şunlardır: Güneş (1919-1922), Bucak (1920-1921), Azim (1922), Muvaffakiyet-i Milliye (1923) ve Beyan-ı Hakikat (1923). 1927 yılında yayın hayatına başlayan Güzelordu Gazetesi, 1929 yılından itibaren gazeteci Bilal Köyden’in kendi imal ettiği tahta makine ile ilk defa köyde yayımlanan bir gazete olarak tarihe geçmiştir.
Ordu’da yayımlanan gazeteler arasında; Ordu, Akobuz, Kooperatifçi, Birlik, Ordu Postası, Ordu Ticaret, İnan, Memleket, Ordu Havadis, Metanet, Güneş, Haber (Orduda ilk çıkan günlük gazete), Boztepe, Zaman, Ordu Sesi, Halkın Sesi, Havadis, Gündem, Ordu Haber, Bugün, Merhale, Yeni Haber, Büytün (haftalık bir gazetedir, baskısı Giresun’da yapılır), Tekâmül, Atayolu, Millet, Alev, Vatan, Doğuş, Eser, Yeni Ordu, Güven, Kordontepe, Şelale ve Özlem isimlerini saymak mümkündür.
Son zamanlarda Ordu’da edebiyat ve şiir dergiciliği de önem kazanmaya başlar. 1999 yılında Gökhan Akçiçek, Selçuk Küpçük ve Muammer Yavaş’ın çabalarıyla Kumyazıları, adlı edebiyat ve şiir dergisi yayınlanır. Aralıklı olarak 14 sayı yayınlanan dergi, fanzin tabir edilen yöntemle çıkarılır ve ülkenin birçok yerindeki kitabevlerine gönderili. Kumyazıları, birçok yerli, yabancı şair ve yazar hakkında incelemelere yer verir. Ayrıca birçok konuyu protest bir tavırla işler. Bu zahmetli fakat azametli şiir dergisi, ülke genelinde saygı gören önemli bir çalışmadır.
2000 yılında Ünye’de, İrfan Yıldız Beşlioğlu ve Kaya Demiral tarafından Uzak Şiir Seçkisi çıkarılır. Beşlioğlu’nun, daha önce İstanbul’da çıkarılan Düşler ve Göçebe dergilerinden/seçkilerinden gelen deneyimleriyle de birleşerek, kendi ekseninde ve ülkeye yayılan bir taşra dergisinden daha çok işlev görerek, adından çok söz ettirir. Uzak, Fatsa’nın Korucuk Köyü’nde yaşamını tamamlayan Türk Şiirinin önemli şair ve çevirmenlerinden Azer Yaran ağırlıklı sayılarıyla, Azer Yaran ve İrfan Yıldız odaklı mesajlarıyla Türk şiir dünyasına ve günümüz güncel şiirine önemli katkılarda bulunur. Yerellik, ulusallık, evrensellik gibi konularda edebiyat ve şiire dair yazılar ile şiir metinleri yer alır. Uzak, tek yaprak olarak başladığı serüvenine, sayfalarını çoğaltarak büyür ve hacimli bir seçki konumuna ulaşır. Ülkenin önemli şairlerinin şiir ve yazılarını yayımladıkları bir seçki olur. Ayrı ve özgün bir duruş sergiler. Uzak, dağıtım şirketleri yoluyla değil, postayla gönderilen bir dergidir. Yalnız aboneleri, ilgilileri ve duyarlıları okuyabilir. Parayla da satılmaz.
2004 yılında Türk dili ve Edebiyatı öğretmeni Muammer Yavaş tarafından Kertenkele Dergisi çıkarılır. Kertenkele, aslında, ilk iki sayısı Trabzon’da yayımlanan bir dergidir. Muammer Yavaş’ın Ordu’ya yerleşmesi üzerine, 3. Sayıdan itibaren Ordu’da çıkarılmaya başlar. Yavaş’ın zamanla memleketi Fatsa’ya tayinin çıkması üzerine dergi artık burada yayınlanmaya başlar. Ünye’deki kültür çevresinden de beslenen dergi, çevresinde önemli bir ölçüde gençleri biriktirir. Şiir ve şiir üzerine araştırma yazılarını büyük bir ciddiyetle yayınlar. Ayrıca dergide, zaman zaman ülkenin saygın şair ve yazarlarının eserlerine de yer verilir. Sayılarında belirli sanat/kültür ve şiir meselelerini ele alır. Bu yönüyle de araştırmacı bir dergidir. Kertenkele, mizampaj/sayfa düzeni ve kapak tasarımı bakımından da dikkate değerdir. Dağıtım şirketleri tarafından dağıtılan dergi İstanbul, Ankara gibi büyük merkezlerde ve kitapçılarda bulunabilir.
Nuri Kahraman tarafından 1995 yılında çıkarılan Ensar dergisi, ancak beş sayı çıkarılabilir. Kültür sanat ağırlıklı olan derginin sayfalarında şiir ve edebiyata da yer verilir. Ayrıca Nuri Kahraman, 2006 yılından beri Ordu Hayat gazetesini çıkarmaktadır.
Bunların dışında bazı okulların çıkardığı dergiler de mevcuttur. Okul dergiciliğinde bilhassa Ünye’nin ismi öne çıkar. Bu dergiler arasında; Şadırvan (Ordu Anadolu İmam-Hatip Lisesi), Künye (Ünye Anadolu Öğretmen Lisesi), Yağmur (Ünye Atatürk Anadolu Lisesi) ve Ünye Kültür (Ünye İlçe Milli eğitim Müdürlüğü) dergilerini saymak mümkündür.
Bugün ise, artık, Ordu’da çok sayıda modern matbaa, günlük ve haftalık gazete ile birçok radyo ve televizyon kuruluşu bulunmaktadır. Ayrıca şehirde basın/yayın ve kültür alanında cemiyetler bulunmaktadır. Ordu Gazeteciler Cemiyeti ile Ünye Gazeteciler Cemiyeti bu alandaki önemli kuruluşlardır. Ordu, önemli gazeteciler de yetiştirmiştir. Hürriyet gazetesinin eski başyazarı, Basın Konseyi Başkanı Oktay Ekşi, Orduludur.
Bir kentin, bir ilin kültürel düzeyinin en iyi göstergelerinden biri de tiyatrosudur. Ordu’nun tiyatro tarihi 1908 yılında sahnelenen, Namık Kemal’in yazdığı “Vatan Yahut Silistre” ile başlar. 1932 yılında kurulan Halkevleri ile beraber tiyatro çalışmaları, “Gençler Yurdu” ve “Spor Yıldızı” gibi spor kulüplerince devam ettirilir. 1964 yılında Belediye Tiyatrosu kurulması için Uğur Gürsoy ve arkadaşları, Türk tiyatrosunun duayeni, İBŞT Genel Sanat Yönetmeni Muhsin Ertuğrul’u Ordu’ya davet eder. Böylece “Ordu Belediyesi Karadeniz Tiyatrosu”nun ilk tohumları atılır. Daha sonra, Muhsin Ertuğrul’un görevlendirdiği İBŞT Sanatçısı Ergün Köknar’ın gayretleri ve Ordu Valiliğinin desteğiyle, 19 Haziran 1964 yılında OBKT resmen kurulur. Bu güne kadar Uğur Gürsoy, Aydın Üstüntaş, Mahmut Çöl, Süleyman Atabeyoğlu, K. Coşkun Çetinalp ve Ali Kemal Tandoğan’ın genel sanat yönetmeni olarak görev yaptığı OBKT’de, Ergun Köknar, Tunç Yalman, Zihni Küçümen, Z. Demirel, Şahin Ergüney ve Güngör Dilmen gibi Türk tiyatrosunun ustaları ve Rezo Beynaşıvili gibi yabancı yönetmenlerin yönetiminde çeşitli oyunlar sergilenir.
Ordu musiki alanında da oldukça faaldir. 29 Ekim 1996 yılında Ordu Belediyesi’nin bünyesinde “Ordu Belediye Konservatuarı” kurulur ve öğrencilerine kapılarını açar. 1932-1952 yıllarında Ünye Halkevi Türk Musiki Heyeti faaliyet gösterir. 1966’dan bu yana “Ünye Kültür ve Musiki Derneği” de etkinliklerini sürdürür. 1992 yılında kurulan “Ünye Belediye Konservatuarı” da halen faal olarak hizmet sunmaktadır. Ordu diğer alanlarda olduğu gibi, musikide de önemli isimler yetiştirir. Türk Halk Müziğinin büyük sanatçıları Tuğrul Şan, Ümit Tokcan ve Kamil Sönmez, Orduludur. Ünlü Halk Müziği araştırmacısı ve sanatçısı Hamdi Tanses ve Türk Sanat Müziğinin önemli sesi ve yorumcusu Ayşe Taş Orduludur.
Ordu’nun resim sanatıyla olan bağı birçok ili kıskandıracak derecede zengin ve köklüdür. 1757'de Ünye'de doğan ve Hattat olarak Osmanlı Sarayında bulunan Mustafa Rakım Efendi, hat sanatında tanınmış simalardandır. Hatta namı tartışmasızdır ve Türk Hat sanatında bir milat olarak kabul edilir. Ayrıca Mustafa Rakım Efendi, ilk Batılı anlamda resim yapan ve Türk Resim sanatı tarihinde adı geçen büyük bir ressamdır. Onun kuş (papağan) resmi, Türk Resim Sanatının Batılı anlamda ilk realist resmi olarak kabul edilir. Ayrıca Osmanlı Padişahı Sultan III.Selim’in tahta çıktığını gösteren bir de tablosu bulunmaktadır. Son yıllarda resim ve fotoğraf sanatıyla ilgili önemli gelişmeler de olur. “Ordu Kültür Evi” sahibi Mürsel Engin tarafından OFSAD (Ordu Fotoğraf Derneği) kurulur. Ordulu birçok fotoğraf ve resim sanatçısının eserleri yanında, kültür değeri taşıyan birçok eser sergilenir. Bu bağlamda Ordu Kültür Evi, araştırmacılar için de zengin bir ortam sunar. Ayrıca, Ordu, birçok saygın ve ünlü ressam çıkarmıştır. Türk Karikatürünün günümüzdeki önemli isimlerinden Salih Memecan ile Devrim Demiral Orduludur. Ayrıca ünlü karikatürist Gürbüz Doğan Ekşioğlu ile Atlas dergisinin fotoğrafçısı Hakan Öğe de Orduludur.
Orduda, son zamanlarda, kültür-sanat etkinlikleri düzenleyen ve sanata gönül verenleri bir çatı altında toplayan birçok STK (Sivil Toplum Kuruluşu) da kurulur. Bunların öncülüğünde yürütülen çeşitli kültür ve sanat faaliyeti şehre yeni bir renk katar. Ayrıca başta Ordu Valiliği olmak üzere birçok kurum ve kuruluşun faaliyetleri de şehrin kültür ve sanat zeminini sağlamlaştıran önemli etkenler olarak değerlendirilebilir. 2006 yılında Ordu üniversitesinin kurulması, 2014 yılında Ordunun Büyük Şehir Belediyesi’ne dönüşmesi de önemli katkıları beraberinde getirir. 1991 yılında kurulan Ordu Sanat Evi (ORSEV), uzun yıllar Ordu’da kültür ve sanatın nabzını tutan etkin ve saygın bir kurum haline gelir. Orsev, sanat etkinliklerinin yanında, birçok değerli yayına da imza atarak kültürel bir bellek oluşturmaya çalışır. 2009 yılında Ordulu Şairler, Yazarlar ve Sanatseverler, ORŞAYAB (Ordulu Şairler, Yazarlar ve Sanatseverler Birliği Derneği) adı altında dernekleşerek ilgilileri bir çatı altında toplamaya çalışır. Bunların dışında İlim Yayma Cemiyeti, Dil ve Edebiyat Derneği’nin Ordu Şubesi, Ordu Sivil Düşünce Plâtformu da zikredilebilir.
Ordu Kenti, şiirde öncü bir konum edinmiştir. Şair Gökhan Akçiçek’in Ordu Valiliği İl Kültür Müdürlüğünün de desteğiyle 1996’dan başlayarak, 10’dan fazla gerçekleştirdiği Ordu Şiir Günleri, ülke genelinde bir marka haline gelir. Ordu Şiir Günleri, Ordunun ve Ordulu şairlerin tanınmasında önemli bir katkı yapar. Bu etkinlik, 2009 yılından itibaren Ordu Belediyesi tarafından yürütülmektedir. İlki 2009 yılında şair Şinasi Tepe’nin başkanlığında yapılan Şiir Festivali, 2010 yılından itibaren uluslararası bir hüviyet kazanır. Ülkemizden ve dünyanın birçok yerinden gelen tanınmış yerli ve yabancı birçok şair ve yazar davet edilir. Festival kitaplarının basılması da anlamlı bir bellek kaydı oluşturur. 2014’te Büyük Şehir Belediyesi’nin kurulmasıyla faaliyetler çeşitlenmeye başlar. Mahalle aralarına kültür sanat merkezleri kurmak için çalışmalar başlatılır.
2006 yılında Ordu Üniversitesi kurulur. Başta Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü olmak üzere birçok bölüm ve Kulüplerin düzenledikleri kültür-sanat faaliyetleri şehre ayrı bir değer katar. Güzel Sanatlar Fakültesi’nin açılması (2010) da oldukça anlamlıdır. Ordu Üniversitesi, kuruluşundan bu yana, Ordu’nun kültür-sanat ve edebiyat yaşamında öncü ve taşıyıcı bir rol üstlenir. Son zamanlarda yapılan “Ordu Değerleriyle Buluşuyor” adlı program çok ses getirir. Ordu Şairleri üzerine yapılan araştırmalar da, Üniversitenin etkinliklerinden biridir. Ordu Üniversitesi’nin faaliyetleri, üniversiteyle Ordulu arasında bir akıl ve gönül birliği sağlamıştır. Ordu Üniversitesi, Ordu kimliğinin yeniden şekillenmesinde, Ordu değerlerinin geleceğe taşınmasında en güvenilir, en çağdaş, en objektif ve en düzeyli belleği oluşturacaktır. |
