Balkanlar, Türk varlığı bakımından oldukça eski ve önemli bir coğrafyadır. Bölgedeki asıl kalıcı ilişlkiler Osmanlı ile başlar. Bu ilşkiler günümüzde de halen devam eder. Balkanlar, Osmanlı devrinde hem devlet yönetimine, hem de Osmanlı edebiyatına damga vuran önemli şahsiyetleri yetiştiren bir bölgedir.

            Ancak Osmanlıdan sonra bölgede yaşanan önemli tarihi gelişmeler, buradaki Türk varlığını olumsuz yönde etkilese de Türkçenin bölgedeki etkinliğinin önüne geçememiştir. Osmanlıdan başlayarak Balkanlarda Türk diliyle meydana getirilen -hatta etnik bakımdan Türk olmayanların bile katkıda bulunduğu- zengin bir edebi varlık bulunur.

            1917 Bolşevik ihtilalinden sonra bölgedeki Türk varlığı azınlık durumuna düşerken, bir çoğunun da göçmesine neden olur. İkinci Dünya Savaşından sonra Yugoslavya Federal Cumhuriyetinin kurulması  bir nebze de olsa bu baskısının önüne geçer.  1951 yılı bir bakıma dönüm noktası sayılır. Bu tarihte çıkan bir yasa ile bütün etnik halkalar, kendi dilleri ile eğitim-öğretim yapma hakkına kavuşur.

            23 Aralık 1944 yılında Üsküp'te kurulan ve Makedonya’da tek Türkçe gazeteyi oluşturan “BİRLİK” gazetesi, o dönemde bölgede yaşayan Türk aydınlarının, seslerini duyurabilecekleri tek yayın organı olur. Daha sonra “BİRLİK” adıyla bir yayınevine dönüşen gazete, kitap yayıncılığı da yapar. Birçok Makedonya ve Kosova Türk edebiyatçısı ilk kitaplarını buradan yayımlar. Yine burada yayımlanan çcocuk dizisi yayımları da dikkate değerdir. Ayrıca Birlik, “SEVİNÇ” ve “TOMURCUK” adlarında iki çocuk dergisi ile “SESLER” adlı bir popüler toplum-edebiyat dergisini de yayın hayatına kazandırır. “TOMURCUK” dergisi genelde birinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar okuyan daha küçük yaştaki çocuklara-öğrencilere hitap ederken, “SEVİNÇ” dergisi de daha büyük çocuklara ve gençlere adanmıştır. Necati Zekeriya, Şükrü Ramo, Enver Tuzcu, Mahmut Kıratlı, Fahri Kaya, İlhami Emin, Recep Murat, Nusret Dişo Ülkü gibi çok sayıda Türk yazar ve şairleri, aydınları, edebiyat dalında ilk karalamalarını bu dergilerde yayımlamışlardır. (Okumuş, Güner, 2012:?)

 Bu tarihten kısa bir süre sonra Priştine'de yine bir devlet kuruluşu olarak kurulan Tan yayın şirketi de, Birlik yayınlarının Makedonya’da yaptığı Türkçe eğitim ve kültür hizmetinin aynısını Kosova genelinde yapar. Bu kuruluş bazı gazete ve dergilerin yanı sıra çeşitli kitaplar da yayımlar. Bu çerçevede Kosova'da da önemli gelişmeler olur. Bölgede kurulan bazı dernekler Türkçe yayınlar çıkarırlar. Prishtina Devlet Radyosu Türkçe haberler ile destek olur. 1969 yılında Tan gazetesi çıkar. Bu gazete buradaki Türklerin yetişmesinde önemli bir rol aynar. Ardından Çevren, Çığ, Kuş, Işık, Doğru Yol ve Esin gibi dergileri yayımlanmaya başlar. 1978 yılında ise, Prizrende kurulan amatör Türk tiyatrosu faaliyetlerine başlar. Türkçe'nin iletişim dili olmasını sağlamaya çalışan bu çabalar, bir taraftan da Balkanlar'da güçlü Türk şair ve yazarlarının yetişmesine zemin hazırlar.

            1991 yılından sonraki bağımsızlık döneminde ise, başta çeşitli dernek ve kuruluşların yayımladıkları ve halen devam etmekte olan BALTAM gibi bilimsel dergiler, Kosova Haber ve Kosova Port gibi daha çok onlain toplumu bilgilendirecek haber gazeteleri yayımlarını sürdürmektedir.

            Bu çerçevede Kosova'da son zamanlarda -toplam 51 sayı- Türkçe yayımlanan “Bahar” adlı çocuk dergisi üzerinde durmaya çalışacağız

            Yayın hayatına 2007 yılının Nisan ayında başlayan Bahar Çocuk Dergisi de Türkçe eğitim gören öğrencilere eğlence yoluyla kimi bilgileri kazandırmak, yaşadıkları ortam ve koşullarda sahip oldukları kimlik bilincini canlı tutmak ve erdemli davranışlar kazandırmak amacıyla çıkarılır. Geniş okuyucu kitlesinin değer yargılarını gözetme ve ihtiyaçları ile duygularına tercüman olma gibi yüce emelleri vardır. (Sayı 1, s.2)

            Bahar dergisini diğer çocuk dergilerinden farklı kılan; görsel tasarım bakımından göze hoş gelen, içerik bakımından merak uyandırıcı ve hitap ettiği okuyucu kitlesi bakımından tüm çocuklar ve içindeki çocuğu yaşatabilenler olmasıdır. Kosova’da resmi kullanımda olsun ya da olmasın, Türkçenin konuşulduğu her köşeye iletilme hedefinin olmasıdır.

            İsminin “Bahar” olması, Editör İsa Sülçevsi tarafından “ilk sayımızın bahar mevsimine ve 23 Nisan Çocuk Bayramına denk gelmesi, dergimizin bir çocuk gibi büyüyüp gelişeceği ümidini vermektir.” şeklinde açıklanır. (İsa Sülçelvi, Editörden, sayı 1, Nisan 2007, s. 2)

            İlk sayının dağıtımını Yanova’dan başlatıp Türkçenin konuşulduğu Prizren, Mamuşa, Dobırçan Gilan, Priştine, Vıçıtıran, Mitroviça ve İpek’e, Kosova dışında İstanbul ve Edirne’ye kadar ulaştırılır. Vizyonu Kosova Türk çocuklarının hak ettikleri nitelikte bir dergi oluşturmak, Misyonu ise Kosova’da Türkçe konuşan tüm çocukların ellerine dergimizi ulaştırmaktır. (Sayı 2, s. 2) şeklinde açıklanır.                     

            2. Bahar Dergisi’nin Kimlik Bilgileri:

         Bahar Derginin kimlik birinci sayfanın alt kısmında yer almaktadır. Bu bölümde derginin sayısı, editörü, redaktörü, yazı kurulu ve haberleşme adresleri bulunur. Buna göre derginin sahibi (KOTED) Kosova Türk Eğitim Derneği'dir. Editörlüğünü İsa Sülçevsi, redaktörlüğünü 1-18. sayılarda Nebahat Sülçevsi, 19 ve 51. sayılarda ise, Esin Hüdaverdi yapar. Yazı kurulu ve danışma kurulu üyeleri yayımlanacak metinlerin hazırlanmasını ve seçimini yaparlar. Aşağıdaki tabloda sayı sayı Editör, redaktör, kurullarda yer alan isimler, bilgisayar tasarımı ve illüstrasyonların isimlseri listelenmiştir.

         Derginin haberleşme adresi olarak Bayram Kelmendi 45/C Priştine/Kosova görünmektedir. Ayrıca, bahardergisi@gmail.com adlı bir e-mail adresi ve +377 44 3202.. adlı derginin editörüne ait olan bir cep telefonu verilmiştir.              

            3. Bahar Dergisi’nin Şekil Özellikleri:

            Bahar Dergisi yayın hayatına 2007 yılının Nisan ayında başlar. Dergi aylık olarak yayımlanır. Dergi eğitim öğretim yılı esas alınarak yıllık 9 sayı olarak hazırlanır. Okulların tatil olduğu Temmuz ve Ağustos aylarında çıkarılmaz. Mayıs-Haziran aylarında ise 2007 yılı hariç tek sayı olarak basılır. Bahar dergisinin her sayısında 24 sayfa mevcuttur. Baskı kalitesi iyidir. Bahar’ın şekil özellikleriyle genel bir değerlendirme şu şekilde yapılabilir:

            Derginin logosu ön kapakta yer alır. İlk 6 sayıda “Bahar” yazısı logo olarak kullanılır. B,H,R büyük harflerle, a, harfleri küçük olarak her sayıda farklı renklerde yazılır. 7. Sayıdan itibaren derginin diğer sayılarında da kullanılacak olan asıl logosu tasarlanır. Bu logoda beyaz bulut içinde “Bahar” yazısı yeşil renktedir. B harfinde turuncu renkli papatya ile ikinci hecedeki a harfini üzerinde kelebek resmi bulunur. Yazının altında “Çocuk ve Kültür Dergisi” ibaresi yer alır. Tüm sayılarında ön kapak kompozisyonu değişiklik gösterir. Yayımlandığı ayın tarihi olaylarına ve mevsimsel özelliğine uygun resimler, çizimler ve fotoğraflar tercih edilir.

            Derginin kapağındaki resimler parlak, canlı ve ilgi çekicidir. Kapaktaki resimler ve çizimler derginin içeriğiyle ilgili olduğu gibi yayımlandığı ayın mevsimsel ve tarihi özelliğini yansıtıcı mahiyettedir. Eylül ayı sayılarında eğitim öğretimin başlaması münasebetiyle okul ve öğrenciler, Ocak-Şubat aylarımda kış mevsimi ve özellikle kar manzaraları, Nisan ayında bahar mevsimini çağrıştıran resimler tercih edilir. Kasım ayında çıkarılan sayılarda Atatürk ve öğretmenleri konu edinen resimlere yer verilir. Derginin sayfaları 20,5X29 cm ebatlarındadır. Dış kapaklarda parlak kuşe kağıt, iç sayfalarda mat kağıtlar kullanılır. Okurken gözü yormayan, mürekkebi dağıtmayan mat kağıda baskı yapılır. Yazı karakterleri gözü yormayacak büyüklükte olup baskı kalitesi iyidir. Dergide kullanılan resimler, fotoğraflar ve çizimler çocukların sanatsal gelişimlerine uygundur. Öğrencilerin yaratıcılığını, duygu ve düşünce dünyasını geliştirecek nitelikte olmasına azami dikkat edildiği söylenebilir.

            “Belli aralılarla çıkarılan ve zamanında öğrencilere ulaştırılan nitelikli dergiler, türlü konulara değinen yazarları ve ilginç konulara değinen yazarları ve ilginç resimleri ile öğretimin zenginleşmesini ve kolaylaşmasını ve öğrencinin belli ilgi alanında derinleşmesini de sağlayabilir. (Oğuzkan, 2006:346) Aynı zamanda çocuğun bilgi ve yeteneklerini kendi hazırladığı çalışmalarıyla gösterebileceği bir yerdir.

              4. Bahar Dergisi’nin Muhteva Özellikleri:

            Bugünün çocuklarını; yarının gençleri, öğretmenleri, yöneticileri, toplumun rehberleri olarak görür. Bu yüzden öğrencilere, bilimsel ve kültürel gelişmeleri aktarmaya çalışır.

Dergi okumayı sadece hoş vakit geçirmenin yanı sıra kültürel ve düşünsel anlamda kendini geliştirmek ve dar veya geniş çevremizde olup bitenleri takip etmek açısından da yararlı olarak gördüğünü ifade eder ve derginin içeriğini eğlence, bilgi ve kültür konularıyla zenginleştirmeye çalışır.

            Okurlarının sadece pasif okuyucu kitlesi olmasından yana değildir. Dergiye şekil verecek eleştirel ve etkin okuyucu olunması yönünde sık sık uyarılar yapılır. Derginin tüm Kosovalı çocukları içine alacak bir çocuk kulübü kurma çalışmalarına başladığı 3. Sayıda duyurulur. Kulübün amacının, çocukların bir araya toplanıp yazınsal etkinlikler düzenlenmesi, çeşitli yerlerden çocukların birbirlerini tanımaları ve kaynaşmaları için ziyaretler yapılması, bilgi yarışmaları yapılması ve benzeri etkinleri gerçekleştirmek olduğu duyurulur.[1] Öğrenciler yarışmalara katılarak düşünsel, yazınsal ve sanatsal yaratıcılığını ortaya koyma şansını yakalamış olurlar.

            Bahar, ilk sayıdan itibaren, Kosova’da Türkçenin konuşulduğu her yere ulaştırılır. İki bine yakın kişiyle iletişim halindedir.

            Dergide genç yeteneklere yer vermeye gayret eder. Fakat asla yaşı ilerlemiş veya aramızdan ebediyete intikal etmiş değerlerimizi de ihmal etmez. Çünkü derginin amaçlarından biri de “… bizi biz yapan değerlerimizi kısmen bile olsa, hatırlatmaya, yaşatmaya çalışmaktır.”[2] şeklinde duyurulur.

            Bahar dergisinin tüm sayıları incelendiğinde içeriğiyle ilgili aşağıda sıralanan başlıklar öne çıkar.

             a. Şiir: Şiir temaları sevgi, milli kültür, toplum hayatı, okuma kültürü, iletişim, hak ve özgürlükler, kişisel gelişim, bilim ve teknoloji, alışkanlıklar, zaman ve mekan, doğa ve evren, güzel sanatlar, duygular, kavramlar ve çağrışımlar şeklinde sıralanabilir.

            Çocuklara şiir sevgisi aşılamada birçok etken vardır. Öğrencilerin şiiri sevmelerinde en büyük pay öğretmenlere aittir. Dergide şiirlerine yer verilen şairlerin büyük bir kısmı öğretmen kökenlidir. Kosova’da ve Balkanlarda Türk toplumu için hem öğretmenlik yapmışlar hem de yazdıkları şiirlerle Türklük bilincinin çocuklara erken yaşta verilmesine katkı sağlamışlardır.

            Şiir okumanın yararları arasında çocuğa ana dil sevgisi kazandırması başlarda gelir. Hayal gücünü geliştirir. Zengin söz dağarcığı oluşturarak çocuğu iyi bir anlatım sahibi yapar. Sözlü ifade gücünü geliştirir. Ulusal ve evrensel değerlere ulaştırır. Kendine duyduğu özgüveni artırır. (Şimşek, 2011:263)

            Bahar dergisinin tüm sayılarında şiirlere yer verilir. Türkiye ve Balkan coğrafyasının şairlerinin yanında Türk dünyasının önemli şairlerine de rastlanır. “Edebiyatçılarımız” bölümünde birçok şairimizin biyografik bilgileri de verilir. Farklı dillerde yazılan şiirlerin Türkçe çevirileri de yapılır. Ayrıca “Sizden Gelenler” bölümünde de çocuk şiirlerine de yer verilir. Bu çocuklar Kosova’da Türkçe eğitim gören öğrencilerdir. Dergide yer alan şairler ve şiirlerinden bazıları şunlardır:

            Naim Fraşeri-Aydınlık İçin (çeviren: İsa Sülçevsi), Agim Rıfat Yeşeren- Masal, Okul, Şoför, Dost Suat Taşer-Anne, Yusuf Ziya Ortaç-İlkbahar, Ender Osmani-Bahar,  Zeki Tunaboylu- Horoz, Ender Osmani-Şimdi Sen Zamanı, Şemsettin Ünlü-Aydınlık Dünya, İskender Muzbeg-Bulutlar, Bitmeyen Şiir, Nimetullah Hafız-Özgürlük İçin, Raif Kırkul-Sonbahar, Nazım Hikmet-Dünyayı Verelim Çocuklara, Can Yücel-Sevgili Gençlik, Naim Şaban-Sonbahar,Sana, Sevdiklerim, Bilmem Ki Nasıl, Kavalım, Türkü, Enver Tuzcu-Mavi Boncuk, Fahri Kaya-Oyuncak,Masal, Necip Fazıl Kısakürek-Çocuk, Altan Susoy Recepoğlu-Kanatlı Kuş,  Ali Yüce-Vitrindeki Bebek, Cahit Sıtkı Tarancı-Korktuğum Şey, Yahya Kemal Beyatlı-Sessiz Gemi, Fazıl Hüsnü Dağlarca-Deniz Feneri, Şükrü Ramo-Uçak, Gez Gör, Kim İster Orhan Veli Kanık-Anlatamıyorum, Ahmet Hamdi Tanpınar-Kış Bahçesinden, Enver Baki-Sayılar, Sıfır Sayı, 1,2,3,4,5,6,

            Çocuk Şairler: Berna Safçı-Öğretmen Olmak İstiyorum, Bahar, Gülşen Rapça-Kitabım, Oral Hüdaverdi-Annem, Aylin Elezay-Kentim Prizren’e, Hakkı Birlaydi-İşte İlkbahar Geldi, Ebru Gorda-23 Nisan, Denis Kaçanik-Gençlik, Yeşim Refeya-Bir Dünya İsterdim, Ozak Çarıkçı, Biz Yarının Büyükleri, Safiye Selim-İlkbahar, Tanju Süleyman-O gün, Rabia Nisa Güneyisı-Vatanımız, umay Süleyman-Atam, Gürol Çana-Sevgi, Gamze Adiller-Öğretmenim, Güneş Gibi Doğdun Atam, Tolga Kasımlar-Maviyi Severim, Sabile Zaim-Dost Olalım, Özlem Dobırcan-Öğretmenim

                b. Hikaye: Arapçadan dilimize geçmiş olan hikâye “Belli bir zaman ve yerde az sayıda kişinin başından geçen, gerçeğe uygun birtakım olaylar anlatan ya da birkaç kişinin karakteri çizilen roman türünden kısa yapıt, öykü.”  (TDK,2005) olarak tanımlanır.

Türk Halk Kültüründe geleneksel hikâyelerimiz olan halk hikâyelerinin önemli bir yeri vardır. Anadolu’da ve Türklerin yaşam sürdüğü topraklarda uzun kış gecelerinin hem eğlencesi hem de eğitim yolu bu hikâyelerdir. Okulların olmadığı dönemlerde hikâyelerin etkisi daha fazladır.

            Eğitim sisteminin örgün eğitime geçmesi yani okullaşmasıyla çocuklar ve gençler için çağdaş hikâyeler yazılmaya başlanmıştır. Bu hikâyeler yoluyla bireylere okuma materyali sağlanmış, onların sosyal ve kültürel yönden gelişmelerine katkı sağlanmıştır.

Hikâyelerin eğitimde en öncelikli kullanım amaçlarından biri “okuma alışkanlığı” kazandırmaktır. (Şimşek, 2011:227) Çocuk sekiz on yaşlarında sona eren masal çağının ardından gerçeklik duygusu uyandıran metinlere yönelir. Bunlar, yaşanmış ya da yaşanabilir izlenimi veren edebi ürünler, yani hikâyelerdir. (Şimşek, 2011:228)

            Bahar dergisinde yayımlanan hikâyeler çocukların estetik yönden gelişmesine fırsat verir. İlgi alanlarına uygun olup, sosyal ve duygusal gelişimini sağlar. Yeni kelimeler öğrenmesine imkân tanır. Olaydan veya kahramanların özelliklerinden dersler çıkarır ve yeni şeyler öğrenirler.

            Bahar dergisinde Türkiye ve Balkan edebiyatının çağdaş yazarlarından alıntılanan eserler önemli yer tutar. Ayrıca derlenen ve anonim olan hikâyelere rastlanır. Derginin tüm sayılarında yer alan hikayelerden bazıları şunlardır.

Çocuk ve Elbise-Gülten Dayıoğlu, Dayım-Necati Cumalı, Benim Bir Ağacım Var-Meryem Tortuk, Semaver-Sait Faik, Gamsızın Ölümü-Reşat Nuri, Küçük İtfaiyeci-Salih Tekin, Çoban Köpeği ile Motorlu Tren-Aziz Nesin, Harika Çocuk Hikayesi-Orhan Kemal, Kar ve Çocuk-İdris Armağan,

            Sevenin Sırrı-Abdürrahim Dede, Kütüphanede Doğan Hikaye-Necati Zekeriya, Bayram Saatçi-Süreye Yusuf, Aslının Entarisi-Şükrü Mazrek, Köy Atları-İskender Muzbeg, Özlem’in Dayanışmaya Katkısı-Reşit Hanadan, Dertli-Ahmet S. İğciler, Hayallerinizden Hiç Sıfır Aldınız Mı?-Anonim, Göl Olmak-(Kızılderili Hikayesi), En Güzel Çiçek, Baba Oğul Muhabbeti, Bahar Gözlü Çocuk, Kanatlı Karınca, Kardan Adam, Antikacı, Ekmek Arası Köfte, Bayram Hikayeleri (yazar Belirtilmemiş.),Yayımlanan hikayeler arasında 41. sayıda yer alan “Avuçlar” hikayesi Mavisel Yener tarafından Bahar Dergisi okurları için yazılmıştır.

            c. Masal: Çocuğa ana dilinin, bir işçinin elindeki alet gibi nasıl kullanılacağını ilk öğreten, bu dilin hünerlerini, kıvraklığını, zenginliğinin, inceliğinin ilk gösteren, kişiye kendi dilini ilk aşılayan masaldır. (Boratav,1958:14)

            Masallar, dilin dokusunu oluşturan deyim, atasözü, kalıplaşmış sözler, ikilemeler, terimler, somut ve soyut kavramları oluşturan sözcükler, kısa ve yalın eylem cümleleriyle, bir bütün olarak konuşma dilinin inceliklerini ve zenginliğini yansıtması bakımından ana dili ediminin doğal bir gereci durumundadır. (Sever, 2003:146)

            Masalların eğitimdeki asıl işlevi çocuklara sunulan iyi örneklerle ruh dünyalarını geliştirmek, onları inandıkları yolda yürüyebilecek ve önlerine çıkacak engelleri aşabilecek, şahsiyetli birer insan yapmaktır. (Kaya, 2000) Masallarda verilen iletilerin en çok insan ilişkileri, aile ve kişisel gelişim üzerine olduğu görülür. Arkadaşlık, dostluk, tevazu, yardım etme, aile bireylerine verilen değer, zeka, sağduyu, dikkatli olma, doğa sevgisi, hayvan hakları gibi temaların sıklıkla işlendiği masallara yer verilir.

            Masallar çocukları bir taraftan eğlendirirken diğer taraftan onlara yeni şeyler öğretir. Ana-baba ile çocuk arasındaki iletişimi artırır. İyilerin ödüllendirildiği, kötülerin cezalandırılacağını örneklerle gösterir. Çocukları farkında olmadan hayata hazırlar. Masal okuyan ve dinleyen çocuk “iyiliğin de kötülüğün de karşılıksız kalmayacağını bilir. Çalıştığında başarılı olacağını; tembellik yaptığında bunun zararını göreceğini anlar.

            Türkçe eğitim gören öğrencilere eğlence yoluyla kimi bilgileri kazandırmak, yaşadıkları ortam ve koşullarda sahip oldukları kimlik bilincini canlı tutmak ve erdemli davranışlar kazandırmak amacıyla çıkarılan Bahar, Türk ve Dünya edebiyatının seçkin masal örneklerini Kosovalı Türk çocuklarıyla buluşturur. Bu masalların çoğu anonimdir. Ancak Türk ve yabancı yazarların kaleminden çıkan telif masalların sayısı da az değildir. Dergide yayımlanan masallar şunlardır.

            Kibritçi Kız, Kralın Yeni Giysisi, Fareli Köyün Kavalcısı -Andersen, Uyuyan Güzel, Çizmeli Kedi -Grimm Kardeşler, Pinokyo- Carlo Collodi, İyilik Dersi-Kağan Yolcu, Kabak Başıma Patladı- Halil Aslantaş, Çakalın Krallığı- Ergül Altaş, Ali ile Veli-Suzan Çataloluk, Tuz, Kırmızı Benekli Kelebek, , Kurbağa Prens, Sihirli Fasülye, Ali Baba ve Kırk Haramiler, Külkedisi, Keloğlan ve Sihirli Taş, Kuşlar Tiyatrosu, Aydede ve Kumdan Kaleler, Yürek Ana, Kaplan ve Büyük Rüzgar, Parmak Kız, , Hansel ve Gratel, Üç Arkadaş, Kara Tren, Tülümencik, Kara Tren, İyilik Dersi, Fatoş’un Bebeği, Tarladaki Hazine, Çirkin Ördek Yavrusu, Ali Cengiz Oyunu

            Derginin son dört sayısında “Evire Çevire Masallar” bölümünde Altın Saçlı Kız ve Ayıcık, Papatya, Pamuk Prenses ve Çizmeli Kedi masalları Türkçe ve Arnavutça olarak yayımlanır. Sayfanın iki sütuna bölünmesi yoluyla hem Türkçe hem Arnavutça yazılışları aynı sayfada yayımlanır.

            d. Fıkra: “Fıkra” terimi edebiyatta iki anlamda kullanılır. Birincisi günlük olayların yorumlandığı gazete yazıları, diğer bir ifadeyle köşe yazıları; ikinci anlamı ise ince anlamlar, güldürücü öğeler taşıyan kısa hikayelerdir.

            Çocuk edebiyatını yakından ilgilendiren fıkra türü bireyleri dinlerken-okurken eğlendirir, düşündürür ve dersler çıkarmalarını sağlar. Az sözle çok şeyler anlatır.

Fıkralar, sözlü gelenekte dilden dile aktarılan, halkın pratik zekasını, hazırcevaplılığını, mizah gücünü yansıtan anonim eserlerdir. Nükte, yergi, mizah ve eleştiri değerleri taşır. Bireysel ve toplumsal hayatta var olan karşıtlıkları vurgular.

            Bahar dergisinde yer alan fıkralar “Eğlencehane” bölümünde yer alır. Çocukların olaylara güldürü tarafıyla yaklaşmaları, mizah ve espri anlayışlarının gelişmesi, olaylara ve kişilere farklı açılardan bakmayı öğrenmeleri, hoşça vakit geçirmeleri, eğlenerek öğrenmeleri hedeflenir. Nasrettin Hoca fıkraları bu bölümde önemli bir yer işgal eder.

            e. Bilmece-Bulmaca: Çocukların konuşma ve dinleme becerilerinin geliştirilmesinde, çözümleme yöntemlerinin oluşmasına bilmeceler yardımcı olurlar. Bilmecelerin çözümlenmesi; dikkat üzerine olmakta, sosyal hayatta gözlemlenen ama fark edilmeyen nesne ve olayların söze dönüşmüş halinin, bir nevi şifresinin kırılmasını gerekli kılar. Bilmeceler sayesinde bireylerde hem kapalı ifadeleri açma, hem de açık olan bir ifade veya durumu kapalı hale getirme becerisi oluşur. Aynı zamanda çocukta dil gelişimi sağlanır. Bilmeceler öğrenme aracı olarak da kullanılır. Öğrenmeyi eğlence halinde sunmak için bilmecelerin merak unsurundan yararlanılır. Çeşitli konularda üretilen bilmeceler, kelime hazinesini zenginleştirdiği gibi çocukların telaffuzlarının da düzelmesine yardımcı olur. (Şimşek, 2011:155)

            Yalçın ve Aytaş, bilmecelerin çocuklara dil becerilerini kazandırmada tartışmasız çok büyük rolü olduğunu, dilin inceliklerinin kavranmasında, anlamı söz arasına yerleştirme becerisinin kazanılmasında bilmecelerin eğlenceli bir özellik taşıdığını dile getirirler. (Yalçın ve Aytaş:2005:132)

            Bahar dergisinin “Eğlencehane,” bölümünde çocukların zihinsel gelişimine faydalı olan bilmecelere yer vererek, pratik düşünme alışkanlığı kazanmalarına, kavramlar arasında bağlantı kurmasına, mantıklı sonuçlar çıkarmasına yardımcı oluru. Dille kurgulanmış sözcük oyunları sayesinde öğrencileri eğlendirir, sözcüklerin anlam zenginliğini sezerek yeni düşünceler üretmelini sağlar.

            f. Çocuk Oyunları: “Oyun, kendiliğinden ortaya çıkan, zevk için yapılan ve herhangi bir düzenleme içermeyen eğlenceli bir davranıştır. Genel olarak kuramcılar, oyunun çocuk gelişiminde önemli bir rol oynadığı konusunda görüş birliği içindedir. Oyun, çocuğa hem dış dünyadaki nesne ve kişilerle hem de iç dünyasında düşünce ve duygularla baş etmeyi öğretir.” (Artar, 1999: 118)

            Oyun kavramı, bazen bir eğlence, bir yarışma, hoş vakit geçirme aracı, akranları arasında anlaşma sistemi, zihni gelişmeleri tamamlama ve bireysellik kazanma yolu olarak da tanımlanabilir. Çocuğun eğitim hayatını destekleyen pedagojik bir araç olarak da düşünülebilir. Oyunların geleneksel olması, kuşaktan kuşağa aktarılan yönü de çocukların, büyüklerinin oynadığı oyunlarla yetişmeleri geçmişle bağlarını da kuvvetlendirir. Atalarının sahip olduğu eylemlerin bir nevi provası yapılır.

            Çocuk oyun oynarken paylaşımı, yenme ve yenilme duygularını yaşayarak otokontrolünü sağlar. Oyunlar geleneksel kültürün öğrenilmesi yanında kişilik gelişimine de etki eder. “oyun oynayan çocukların oyun sırasında rekabet duygularını kontrol etme alışkanlığı geliştirdiğini, çünkü oyun içinde gereken becerilerin rekabetten daha üstün olduğunu algılar.”(Çelen, 1999:124)

Çocuğun en doğal hakkı olan oyun sosyalleşmenin de temelini oluşturur. Parkta veya oyun alanında bir araya gelen çocuklar, adlarını dahi öğrenmeden uzunca bir vakit oyun arkadaşlığı yapabilirler.

            Bahar dergisinde çocukların gelişimi için önemini açıklamaya çalıştığımız oyunlara 39.-41. sayılar arasında yer verilir. Oyunların nasıl oynandığı, kaç kişiyle oynandığı, oyun materyalleri gibi bilgiler, oyunun nasıl oynandığını gösteren fotoğraflar ve çizimler eşliğinde okuyuculara sunulur. Dergide günümüz yaşam koşullarının, teknolojik gelişmelerin, zamanımızın büyük bir kısmını aldığı ve oyunlara zaman kalmadığı belirtilir. Çocuklar için yaşamın bir parçası olan oyunlarımızın vazgeçilmez eğlence araçları arasında yer aldığı vurgulanır. Günümüz teknolojisinin de etkisiyle oyunların da nitelik değiştirdiğini ve eskiden beri oynanan oyunların unutulmaya yüz tuttuğundan şikayet edilir. Esin Hüdaverdi tarafından hazırlanan bu sayfalarda tanıtılan oyunlar şunlardır:

            Aç Kapıyı Bezirgan Başı, Saklambaç, Kimin Eli Üstte, Aliler, Çelik Çomak, Naldırmaç, Küre Karma, Cıngala, Tütsü, Aç Kilit, Ateşlim, Atlama Oyunu, Beş Taş, Tekerleme, Hece-Kelime Oyunu, Değnek Sektirmek, Horoz Dövüşü, Kulaktan Kulağa, Lastik, Kap Kaç

            g. Röportaj:  Mülâkat ya da röportaj, karşılıklı buluşmak, görüşmek demektir. Kendi uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle hayatları, çalışmaları, eserleri ya da istenilen herhangi bir konuda sorulu cevaplı olarak karşılıklı konuşma, görüşme ve bunların yazıya geçirilmesine röportaj denir. Bazı röportajlar, yüz yüze yapılabildiği gibi bazısı da yazılı soruların verilip cevapların daha sonra yazılı olarak alınması şeklinde de olabilir.  Arapça bir kelime olan "mülâkât", karşılıklı buluşmak, görüşmek demektir. Türkçede bunun için "görüşme", "söyleşi", "konuşma" terimleri önerilmiştir. Ancak bugün yaygın olarak Fransızca "reportage" kelimesinin Türkçe telaffuzu olan "röportaj" terimi kullanılmaktadır.

            Bahar Dergisinde, kendi uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle hayatları, çalışmaları, eserleri tanıtılır. İstenilen herhangi bir konuda sorulu cevaplı olarak karşılıklı konuşmaların yazıya geçirilmesi yoluyla yapılan röportajlar önemli bir yer tutar. Röportaj yapılan kişiler arasında gençlere örnek alabilecekleri kişilere yer verilir. Bu kişiler arasında Kosova Cumhurbaşkanı Fatmir Seydu, Türkiye Büyükelçisi Hüsrev Üner, Priştine Üniversitesi Rektörü Enver Hasani, 9 yaşında bir şiir kitabı yayımlanan Nehir Dırar röportajları dikkat çeker. Ayrıca Şair ve Yazarlar, Sanatçılar, Başarılı öğrenciler de dergiye konuk olanlar arasındadır. Bahar Dergisinin bazen “Söyleşi” bazen de “Röportaj” bölümlerinde her bir röportaja başlık verilmek suretiyle öğrencilerle buluşturduğu misafirlerden bazıları aşağıda sıralanmıştır.

            Enver Baki, Bir Şair Bir Kitap (Salıncak adlı şiir kitabı tanıtılır.), İskender Bikliç, Kosova Demokratik Türk Partisi Yanova Şube Başkanı (Yanova şehri hakkında bilgi verilir.), Levent Koro, Azmederseniz Siz de Olabilirsiniz (Kosova Hükümeti Danışmanı-İktisatçı), Erhan Türbedar, Siz de Neden Olmasın? (İktisatçı-Türkiye’de Balkanlar Uzmanı), Nehir Dırvar, Kosova’nın En Genç Şairi (9 yaşında şiir kitabı yayımlanmış.), Agnesa Raşit, Zor Değil (Priştine Radyosu Spikeri), Enver Hasani, Kariyerinin Zirvesinde Bir Adam (Priştine Üniversitesi Rektörü), Ahmet Ertegün, Dünya Müziğinde İz Bırakan Bir Türk (Müzisyen), Mahir Yağcılar, Kosova’daki Çevre’nin Yeni Bakanı (Kosova Çevre ve Alan Planlama Bakanı), Müferra Şinik (Milletvekili), Mennan Birnevik, Gelecek Vaat Eden Bir Arkadaş (15 yaşında, 2007 Kosova Piyano Yarışması 1.si), Sevim Cinci, Bir Anne ve Çocuk Hekimi, (Doktor), Özlem Dobırcan, Hayalinin Peşinde Koşan Bir Arkadaşımız (15 yaşında, Arnavutlukta düzenlenen Çocuk Hakları seminerine katılmış.), Esin Muzbeg, Gazetecilikte Yoğrulmuş Bir Kişi (Gazeteci), Güney Ureya, Kosovalı İlk Türk Diplomat (Kosova Türkiye Maslahatgüzar Yardımcısı), Davut Hamolar, Resimlerimde Huzur Buluyorum (Ressam), Altay Suroy, Kosova’da Bir Türk Hukukçu (Kosova Anayasa Mahkemesi Üyesi), Enver Hoxaj, Bahar Dergisi Güçlü Bir Pencere (Kosova Eğitim Bilim ve Teknoloji Bakanı), Hüsrev Üner, Türkiye Priştine Büyükelçisi, Nazan Safçı, Eğitimimiz Dilimiz ve Kimliğimiz Koruyucusu (Kosova Eğitim Bilim ve Teknoloji Bakanlığı Türkçe Eğitim Sorumlusu), Fatmir Sejdiu, Uyandığımız Her Sabah Artık Güvenli (Kosova Cumhurbaşkanı).

            Bahar Dergisinin “Söyleşi” ve “Röportaj” başlıklı bölümlerini hazırlayanlar arasında İsa Sülçevsi, Selma Kastrad, Esin Hüdaverdi, Sibel Süleyman, Yüksel Pomak, Emel Nobırda, Şenad Kahraman, Bahar Kera, Nuri Brina gibi isimler yer alır.

            h. Diğer Bölümler: Bahar Dergisi'de, bu bölümler dışında çizgi roman, kitap tanıtımı, ülke, şehir ve mekan tanıtımları, biyografiler ile doğa ve fen bilimlerini içeren yazılar bulunmaktadır. Ayrıca bunların dışında müstakil olarak düzenlenmiş bazı bölüm, köşe ve başlıklar da bulunmaktadır.

            Çocukların öğrenmelerini görsel imgelerle güçlendirmek isteyen Bahar dergisi, ilk sayılarında “Riza Aco ve Torunları” başlıklı çizgi romanlar yayımlar. Bunlar daha çok çizgi bantlar şeklinde yayımlandığı ayla ilgili konuları işleyen çizimlerdir.

            Kitap tanıtımlarında ise, dil sevgisi ve bilinci oluşturacak eserler dikkate alınır. Gençlerde okuma ve yazma hevesi uyandırcak eserler üzerinde durularak bilhassa kelime dağarcığının artırılması ve dil zevkinin kazandırılmasına dikkat edilir. Öğrencilerin ilgisini çekecek, onların hayal dünyalarına hitap edecek Türk ve dünya edebiyatının seçkin örnekleri özetlenerek tanıtılır.

            Bahar dergisinin sahifelri arasında sıkça rastladığımız alanlardan biri de ülke şehir ve mekan tanıtımlarıdır. İnsanlar yaşadıkları çevrelrin dışında kaln yerleri merak eder, gezmek ve görmek isterler. Doğal güzelliklerden sosyal, kültürel ve ekonomik imkanlardan faydalanmak isterler. Dergi insanların bu duygusuna cevap vermek ve çocukları doğru bilgilendirmek amacıyla başta Balkanlar olmak üzere dünyanın bir çok bölgesi tanıtılır. Mekan tanıtımlarında ise, Türk ve İslam medeniyetinin eserleri ağırlık kazandığı dikkatlerden kaçmaz. Ayrıca tarihi mekan anlatımları çoğu zaman resimlerle de süslenir.

            Derginin önemle üzerinde durduğu kanulardan biri de çocukların örnek alabilecekleri, önemli şahsiyetleri tanıtmaktır. Neredeyse her sayıda devlet adamı, müzisyen, şair, yazar gibi önemli şahsiyetleri “Küçük büyük şahsiyetler, edebiyatçılarımız, Balkan Türk edebiyatından, gramafon” gibi bölümlerde ele alan dergi, bu şekilde çocuklara ulaşmaları gereken ideal insan modelini de işaret eder.

            Çocukların içinde yaşadıkları doğal çevreyi tanımaları, hayvan, bitki ve diğer varlıkları öğrenmeleri açısından kainat son erece önemlidir. Bu bağlamda dergi Fen bilimleri açısından doğa olaylarını incelemeye çalışır. Neden-sonuç ilşkisi bağlamından bazı çözümlemeler yapar. Bunları yaparken bazan çizimler ve fotoğraflar kullanır.

            Dergi bu bölümlerin dışında bazı özel adlarla belirlediği başlıklara, bölümlere ve köşelere de sahiptir. “Bilim Köşesi, Deney Yapalım, Dilbilgisi, Sağlık Köşesi, Hayatın İçinden, Anı Defterinden, Okullarımız, Dernek ve Cemiyet Tanıtımlatı” gibi bölümler de çocuklara yönelik faydalı bilgiler verilmeye çalışılır.

            Bahar dergisinin “Bilim Köşesi” bölümünde Dünya, Mikrop, Bakteri, Virüs, Galileo, Kutup Ayısı, Neden Kar Yağar?, İçten Yanmalı Motorlar Atom, Fotoğraf Makinesi, Rüzgar Enerjisi gibi konular açıklanır.

            “Deney Yapalım” bölümünde Hava, Fasülye Yetiştirme konuları işlenir.

            Dergide ayrıca Bahar Kera tarafından hazırlanan “Garip Bilgiler” bölümünde, Olimpiyatlar Nasıl Başladı?, Karnımız Neden Guruldar?, Süt Neden Kokar?, Çizgi Filmi Kim İcat Etti?, gibi ilginç konular hakkında bilgilere yer verilir.

            Nebahat Sülçevsi tarafından hazırlanan “Dilbilgisi” bölümünde öğrencilere Türkçe dilbilgisi konuları anlatılır. Sıfatlar, hal ekleri, zamirler, isimler ve özellikleri, eşsesli sözcükler, inceltme işareti gibi konular açıklanır. Anlatılan konuyla ilgili örnek metinlerin incelenmesi yoluyla uygulama yaptırılır.

            Derginin ilk 24 sayısında Zeynep Kariparduç tarafından hazırlanan “Sağlık Köşesi” sayfasında Hijyen, Bakteriler, Beynimiz Ne İşe Yarar?, Beyin Gelişimi, Diş Temizliği, Tırnak Yeme, Bilgisayar Bağımlılığı, Neden Hasta Oluyoruz?, Televizyon, Bedensel ve Ruhsal Gelişim, Ateşi Nasıl Kontrol ederiz?, Dengeli Beslenme, Beslenme Kuralları, İlk Yardım, Grip, Sigaranın Zararları gibi konularda öğrencilere bilgiler verilir. Aynı yazar tarafından “Zeynep’in Günlüğü” başlıklı bölümde bir öğrenciye ait günlük sayfaları yayımlanır.

            “Hayatın İçinden” başlıklı bölümde kısa ve özlü hikayelere yer verilir. Bu hikayelerde hayatın içinde olan gerçekler ve çıkarılması gereken derslere vurgu yapılır. Bu metinler Cüneyt Suavi’nin Tokat, U… U… ve yazarı belirtilmeyen Hayatın Anlamı Nedir?, Size Hizmet Edenleri Unutmayın!, Son Soru, Limon Ağacı ve Bir Anne Elinin Dokunuşu’dur. Sayılan hikayelere derginin 12. ve 22. sayılarında yer verilir.

            “Anı Defterinden” bölümünde 18. sayıda tanıtılan Priştine Çocuk Radyosu’nda çocuk programları hazırlayarak çocuklarda Kosovalı Türk bilincinin oluşmasında katkıları olan Murteza Büşra’nın hatırlarına rastlanır. “Çocuklar Priştine Radyosunun Baş Tacı”,  “Kuş Cıvıltılarına Benzeyen Çocuk Sesleri” başlıklı anılar,  Priştine Radyosunda çocuklar için yapılan etkinliklerle ilgilidir.

            “Okullarımız” bölümünde Kosova’da Türkçe eğitimin yapıldığı okullar tanıtılır. Okulların tarihi, nerede oldukları, öğrenci sayıları, öğretmenleri hakkında tanıtıcı bilgiler verilir. Tanıtılan bu okullar Mamuşa Hacı Ömer Lütfi Morina İlkokulu, Priştine Elena Gijka İlköğretim Okulu, Dobırcan Nazım Hikmet İlkokulu, Prizren Emin Durakçı İlköğretiö Okulu, Mitroviça Andon Zako Çapuni İlköğretim Okulu, Mamuşa Anadolu İlköğretim Okulu’dur.

“İnanç Dünyamız” bölümünde Türk çocuklarına İslami değerlerin aktarılması hedeflenir. Bu bölümde seçilen temalar hikayeleştirilmiş bir biçimde öğrencilere sunulur. Bu bölümde yer alan yazılar Diyanet Takviminden ve Diyanet Çocuk Dergisinde yayımlanan metinlerden alıntılanmıştır. Sahura Kalkıyoruz, Allah İçin Sevmek, Çalışmadan B

            Ayrıca Bahar Dergisinin 12. Ve 20. Sayıları arasında Kosova ve Balkanlarda faaliyet gösteren ve Türklerin kurdukları derneklerin tanıtımları da yapılır.

aşarılmaz, Komşum Aç Mı?, Cömertlik ve İsraf, O Benim Dedem başlıklı metinler örnektir.

            Bunlardan başka Bahar Çocuk ve Kültür dergisinde Trafik Köşesi, Atasözleri ve Deyimlerin Hikayeleri, TDK Bulmaca, Ayın Konusu, Eğlenceli Matematik, Uğurböceğim, Çevremiz, Tuncay’ın Laboratuvarından, Gramafon gibi bölümler de yer almaktadır.

            5. Bahar Dergisi’nin Yazar Kadrosu:

            Bahar Dergisinde genelde tanınmış yazarların şiirleri ve hikayeleri yer alır. Anonim eserlere de büyük ölçüde yer verilir. Yazarların çoğu öğretmendir. Çocukların eğitim ve kültür seviyesini göz önünde bulundurarak edebiyattan sağlığa,  resimden müziğe, eğitimden turizme, tarihten coğrafyaya, matematikten fen konularına, bilim ve tekniğe kadar birçok alanla ilgili yazılar bulunur. Ayrıca “Sizden Gelenler” bölümünde öğrenci yazılarına ve şiirlerine yer verilerek düşüncelerini ifade edebilmeleri sağlanmıştır.

            Türkiye ve Balkanların pek çok usta kalemin yazıları ve şiirleri dergide yayımlanır. Bahar Dergisinin tüm sayılarında yer alan önde gelen yazar ve şairleri şu şekilde sıralanabilir:

            a. Şairler: Naim Fraşeri, Agim Rıfat Yeşeren, Suat Taşer, Yusuf Ziya Ortaç, Ender Osmani,  Zeki Tunaboylu, Şemsettin Ünlü, İskender Muzbeg-, Nimetullah Hafız, Raif Kırkul, Nazım Hikmet, Can Yücel, Naim Şaban, Enver Tuzcu, Fahri Kaya, Necip Fazıl Kısakürek, Altan Susoy Recepoğlu,  Ali Yüce, Cahit Sıtkı Tarancı, Yahya Kemal Beyatlı, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Şükrü Ramo, Orhan Veli Kanık, Ahmet Hamdi Tanpınar, Enver Baki.

            Ayrıca daha çok çocuk şairi olarak nitelendirebileceğimiz Berna Safçı, Gülşen Rapça, Oral Hüdaverdi, Aylin Elezay-, Hakkı Birlaydi, Ebru Gorda, Denis Kaçanik, Yeşim Refeya, Ozak Çarıkçı, Safiye Selim, Tanju Süleyman, Rabia Nisa Güneyisı, Umay Süleyman, Gürol Çana, Gamze Adiller-, Tolga Kasımlar, Sabile Zaim, Özlem Dobırcan isimlerini de ilave etmek yerinde olur.

            b.Hikaye Yazarları: Gülten Dayıoğlu, Necati Cumalı, Meryem Tortuk, Sait Faik, Reşat Nuri, Salih Tekin, Aziz Nesin, Orhan Kemal, Mavisel Yener, Cüneyt Suavi, İdris Armağan, Abdürrahim Dede, Necati Zekeriya, Süreye Yusuf, Şükrü Mazrek, İskender Muzbeg, Reşit Hanadan, Ahmet S. İğciler.

            c. Masal Yazarları: Andersen, Grimm Kardeşler, Carlo Collodi, Kağan Yolcu, Halil Aslantaş, Ergül Altaş, Suzan Çataloluk,

            d. Dil ve Edebiyat Yazıları: Nebahat Sülçevsi, Esin Hüdaverdi

            e. Bilim, Teknik ve Sağlık Yazıları: Zeynep Kariparduç, Tuncay Adiller, Ergül Huniler, Bahar Kera, Emel Sılta, Sibel Süleyman

            f. Tanıtım Yazıları: Emel Nobırda, Ergül Huniler, Fikret Morina, Sedat Safçı ve İsa Sülçevsi, Esin Hüdaverdi, Yüksel Pomak

            g. Müzik : Leyla Osmanzade

            h. Röportaj-Söyleşi Yazıları: İsa Sülçevsi, Selma Kastrad, Esin Hüdaverdi, Sibel Süleyman, Yüksel Pomak, Emel Nobırda, Şenad Kahraman, Bahar Kera, Nuri Brina

            6. Sonuç

         Çocuklara özel hazırlanan “Bahar” çocuk dergisini öğretmenlerimizin de yardımıyla içerik olarak müfredata uygun bir şekilde hazırlanır. Özellikle çocuklara edebiyatı sevdirmek için değişik yöntemlerden yola çıkarak bulmacalar, yazı kurulu tarafından hazırlanarak değişik alanlardan seçilmiş kelimelerin olmasına dikkat edilir. Bunları yaparken amacın: “Kosova’da Türk bilincini genişletmek ve çocuklara Kosova’nın çokulusluluğunu tanıtmaktır.[3]” diyerek editör İsa Sülçevsi tarafından açıklanır. Bahar adıyla kurulan kültür merkezinde bir kütüphane kurup öğrencilerin yararlanması sağlanır.  Okul dışı eğitim faaliyetleri yanı sıra dil, boyama, bilgisayar ve başka kurslar düzenlenir.

            Dergi öğrencilerin farlılık arz eden bireysel ilgi ve gereksinimlerine yanıt verebilecek bir içeriğe sahiptir. Yüreklerinde ve belleklerinde sevgi, dostluk ve barış anlayışının gelişmesine katkı sağlar. Mantığını geliştirici, yeni bilgilere ve deneyimlere açık, dikkat çekici konular içerir. Çalışkanlık, doğruluk, adalet, yardımseverlik, şefkat gibi evrensel ve ahlaki değerleri işler. İdeolojik fikirler dayatmaz.

            Kaynakça

            Ağca, Hüseyin, (1999), Yazılı Anlatım, Ankara, Gündüz Yayıncılık.

            Artar, Müge, (1999), Okul Öncesi Öğretmenlerinin Çocukların Oyun Hakkına İlişkin Tutumları,  Cumhuriyet ve Çocuk 2. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi (Ed: Bekir Onur), Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.

            Boratav, Pertev Naili, (1958), Zaman Zaman İçinde, İstanbul, Remzi Kitabevi.

            Çelen, Nermin, (1999), Anababaların Çocuğun “Oyun Hakkı”na İlişkin Tutumları, Cumhuriyet ve Çocuk 2. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi(Ed: Bekir Onur), Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.

            Çocuk Edebiyatı, (2007), (Ed. Kemal Yüce, Mualla Murat Nuhoğlu), İstanbul, Lisans Yayıncılık.

            Demir, Necati, (2010), Başbakanlık Osmanlı Arşivlerine Göre 1877-1912 yılları Arasında Kosova’da Eğitim Öğretim, Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks Vol. 2, No. 3.

            Edebi Metinlerle Çocuk Edebiyatı, (2011), (Ed. Şener Demirel), Ankara, Pegem Akademi Yayınları.

            Ergül, Hüseyin Fazlı, (2009), Kosova’da Türkçe Eğitim ve Sınıf Öğretmeni Yetiştirme İhtiyacı, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 1,  s. 39-51.

            İpek Yıldız, (2009), Makedonya’dan Gelen Türk Sesi: Hikmet Dergisi, Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of TurksVol. 1, No. 2

            Kaya, Turhan, (2000), Kıbrıs Türk Çocuk Edebiyatında Ayşen Dağlı’nın Masalları, III. Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi.(Yayına Hazırlayan: İsmail Bozkurt), 13-17 Kasım 2000. Cilt 2.s.339-351, Gazimagosa, DAÜ Basımevi.

            Kıbrıs, İbrahim, (2010), Çocuk Edebiyatı, Ankara, Kök Yayıncılık.

Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı. (2011). (Ed. Şimşek, Tacettin), Ankara, Grafiker Yayınları.

            Oğuzkan, A. Ferhan, (2010), Çocuk Edebiyatı, Ankara, AnıYayıncılık.

            Okumuş, Salih, Güner, Duygu (2012), “Makedonya'dan Uzanan Çocuk ve Gençlik Eli: Sevinç Dergisi”, Türk Halkları Çocuk Edebiyatı Sempozyumu, Qafqaz Üniversitesi, Bakı/Azerbaycan.

            Sever, Sedat, (2003), Çocuk ve Edebiyat, Kök Yayıncılık, Ankara.

            Yalçın, Alemdar.  Aytaş, Gıyasettin, (2005), Çocuk Edebiyatı, İstanbul, Akçağ Yayınları.